Xôi tím Lai Châu là một món ăn độc đáo được tạo ra từ đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ Dao, Thái, Giáy… với những bí quyết riêng có.
Đến với Lai Châu, du khách không chỉ mê đắm những đỉnh núi hùng vĩ, biển mây bồng bềnh hay văn hóa đa dạng sắc màu của đồng bào các dân tộc nơi đây mà còn bị quyến rũ bởi ẩm thực đặc sắc.
Nguyên liệu làm món xôi tím Lai Châu:
Từ những hạt gạo nếp nương thơm dẻo, hạt to đều không lẫn tẻ, hương thơm ngọt, đem vo sạch rồi ngâm trong nước lã từ 6 – 8 giờ.
Màu tím đặc trưng và hấp dẫn của xôi được nhuộm bằng loại cây có tên là Khẩu cắm (loại cây này chỉ có ở miền núi)
Cách làm món xôi tím Lai Châu:
Xôi tím Lai Châu được người dân địa phương làm rất công phu, từ công đoạn chọn nguyên liệu cho đến khi đồ xôi. Nếp nương sau khi được vo sạch sẽ, sẽ bắt đầu ngâm trong nước từ 6 – 8 giờ. Màu tím đặc trưng và lôi cuốn của xôi được nhuộm bằng cây Khẩu cắm (loại cây này chỉ có ở miền núi). Cây Khẩu cắm bẻ cả cành và lá được rửa sạch đem luộc sôi để khoảng 5 phút có màu tím tự nhiên. Sau khi nước nguội sẽ cho vào gạo nếp ngăm thêm 3 giờ, cuối cùng mới bắt đầu đem đồ xôi.
Để nước lá nguội bớt rồi chút gạo nếp vào ngâm thêm 2 đến 3 giờ. Đồ xôi tím phải đồ bằng chõ gỗ được đục từ thân cây sung, đun bằng bếp củi mới có được mùi vị thơm ngon nhất.
Cách đồ xôi tím Lai Châu:
Đồ đến khi hạt gạo chín nục, xới từng lớp xôi thấy màu tím tươi, bóng, hạt xôi dẻo mà không dính, có mùi thơm ngào ngạt là đã hoàn thành quy trình nấu xôi.
Ngoài hương vị thơm ngon, ngậy mà không ngán, xôi tím còn hấp dẫn bởi màu sắc và chất của loại lá cây rừng. Theo kinh nghiệm của đồng bào dân tộc ở Lai Châu, cây Khẩu cắm dùng đồ xôi còn có tác dụng chữa bệnh đường ruột và bồi bổ sức khỏe rất tốt.
Thưởng thức món xôi tím Lai Châu:
Nếu có dịp đến với các phiên chợ như chợ Dào San, chợ Sìn Hồ, hay chợ San Thàng… du khách sẽ ấn tượng với hình ảnh những cô gái dân tộc Dao, Thái, Giáy… gùi những gùi xôi xuống chợ bán, quanh mình tỏa ra mùi thơm dẻo của gạo nếp nương và đặc biệt là màu tím đặc trưng vô cùng hấp dẫn.
Thư thái ngồi bên bếp lửa thưởng thức xôi tím với cá nướng Pa pỉnh tộp hay thịt nướng lá dong, thịt treo gác bếp rang cháy cạnh. Khi ăn, thực khách sẽ cảm nhận được cả dư vị của núi rừng.
Bà con các dân tộc cũng thường ăn xôi tím Lai Châu với muối vừng, khi ăn thì nhẩn nha nhai, càng nhai càng thấy ngọt. Đây cũng là món món ăn tiện lợi, có thể mang theo những buổi lên nương lên rẫy, để cả ngày trong lu cở, nắm xôi tím gói lá dong vẫn mềm, dẻo và thơm mùi nếp nương, thơm hương Khẩu cắm.
Ý nghĩa đặc biệt của xôi ngũ sắc:
Xôi tím Lai Châu là một loại trong năm loại xôi được ưa chuộng tại Tây Bắc nói chung và Lai Châu nói riêng. Xôi ngũ sắc có 5 màu cơ bản gồm: trắng, tím, xanh, vàng và đỏ. Người dân Tây Bắc thường làm món xôi đặc biệt này vào các dịp đặc biệt trong năm như lễ Tết hoặc đám cưới, đám giỗ…Đặc sản xôi ngũ sắc không chỉ ngon mà rất đẹp và mang rất nhiều ý nghĩa đặc biệt sâu sắc.
Theo quan niệm của người dân vùng Tây Bắc, ý nghĩa xôi ngũ sắc ngoài việc thể hiện “ngũ hành” còn thể hiện khát vọng yêu thương. Món xôi này thể hiện cho lòng yêu mẹ, kính cha; tình yêu son sắt, thủy chung của đôi lừa và cũng là tượng trưng cho những điều may mắn, tốt lành.
Xôi màu đỏ tượng trưng cho khát vọng sống và những ước mơ về tương lai tươi sáng.
Xôi màu tím tượng trưng cho màu của đất đai trù phú. Đối với người dân tộc phía Bắc, đất đai là một vật quý báu cần được giữ gìn và phát triển.
Xôi màu vàng thì tượng trưng cho sự no ấm và phồn thịnh, thể hiện mong ước cho cuộc sống yên bình, no đủ của người dân.
Xôi màu xanh sẽ tượng trưng cho màu của núi rừng Tây Bắc, màu xanh của cây cối, rừng rậm và nương rẫy.
Xôi màu trắng tượng trưng cho tình yêu trong trắng, thủy chung. Ngoài ra đó còn là tình thương đối với cha mẹ, lòng kính trọng đấng sinh thành.
Cách bày trang trí xôi ngũ sắc tạo hình cánh hoa là để thể hiện tình yêu thương và lòng tôn kính đối với cha mẹ, ông bà, tổ tiên.
Như vậy, không chỉ là một ẩm thực, xôi tím Lai Châu còn là một phần của văn hóa Tây Bắc.Vì thế nếu có dịp đến Lai Châu du lịch, bạn nhớ thưởng thúc món xôi này để cảm nhận trọn vẹn ẩm thực Tây Bắc.
Tây Bắc TV chúc bạn có những trải nghiệm với món ăn vừa quen thuộc vừa lạ miệng này nhé!
