Mắc khén Tây Bắc: 01 thứ gia vị mang linh hồn ẩm thực vùng cao.|Tây Bắc TV

Mắc khén Tây Bắc (hay còn được gọi là Má-khén) được coi như loại gia vị đặc trưng không thể thiếu của đồng bào nơi đây. Được người ta ví von là hạt tiêu của rừng núi nhưng thực tế mắc khén có hương vị khác hẳn với hạt tiêu. Bất cứ món ăn nào ở vùng cao Tây Bắc đều không thể thiếu sự hiện diện của mắc khén. Hãy cùng Tây Bắc TV tìm hiểu về loại gia vị đặc biệt này qua bài viết dưới đây.

Mắc Khén Tây Bắc và hạt mắc khén Tây Bắc là gì?

Mắc Khén Tây Bắc có danh pháp khoa học là Zanthoxylum rhetsa, cây thuộc họ cam, người dân bản địa miền núi Tây Bắc còn gọi nó bằng những cái tên như cóc hôi hay hoàng mộc hôi. Mắc Khén Tây Bắc là loại cây dạng thân gỗ có thể cao tới trên 10m.  Thân cây thẳng, hoa mắc khén nở thành chùm và có mùi rất thơm. Mùi thơm này do cây có lượng tinh dầu dồi dào. Thời điểm thu hoạch mắc khén Tây Bắc là khoảng cuối năm dương lịch (tháng 11- 12)

Mắc khén Tây Bắc – linh hồn của ẩm thực vùng cao.

Bất cứ ai từng yêu mến và đến với vùng cao Tây Bắc như Lào Cai, Lai Châu, Sơn La, Điện Biên…cũng sẽ không thể phủ nhận sự yêu thích của đồng bào nơi đây với loại gia vị này. Mắc khén có mặt trong gần như tất cả các món ăn của dân bản địa. Đặc biệt là đồng bào dân tộc Thái.

Mắc khén Tây Bắc có mùi thơm nồng ( so với hạt tiêu thì mùi nồng hơn rất nhiều). Khi ăn có vị cay nhẹ và tê tê. Cùng với hạt dổi nếp tạo nên linh hồn cho các món ăn nơi đây.

Mắc khén Tây Bắc ngon nhất là sử dụng quả tươi, vừa được thu hái, mang màu xanh lá đậm. Tuy nhiên không phải lúc nào cũng là mùa thu hoạch. Do đó mắc khén Tây Bắc sẽ được phơi khô cho đến khi hạt sẫm lại. Đây cũng là loại thương được sử dụng và bày bán nhất do tính tiện dụng.

Cách chế biến mắc khén Tây Bắc đúng cách

Cũng như hạt dổi, mắc khén Tây Bắc để sử dụng phải nghiền ra thành bột. Để giữ trọn vẹn hương vị ta nên trữ quả khô, dùng đến đâu nghiền đến đấy. Để dậy lên mùi thơm đặc biêt, mắc khén khô cần được rang ở  trên chảo nóng. Vì mắc khén Tây Bắc có rất nhiều tinh dầu, do đó rang xong ta cần để nguội hoàn toàn trong khoảng 30 phút mới đi giã hoặc nghiền. nBởi nếu ta nghiền lúc nóng dễ khiến bột mắc khén bị vón cục.

Cách thu hoạch của hạt mắc khén Tây Bắc khá đơn giản. Do cây thân có gai nê người ta sẽ lấy các cây dài làm thành các khứa hoặc buộc vợt, túi vào đầu để hái quả.

Để bảo quản lâu cần phải làm khô mắc khén. Rang khô hay phơi khô  là cách làm phỏ biến nhất. Nên phơi ở những nơi khô thoáng tránh ánh nắng trực tiếp sẽ làm mất tinh dầu. Người dân nơi đây treo tại gac bếp để dùng quanh năm.

Công dụng của Mắc khén Tây Bắc

Trong hạt mắc khén  Tây Bắc có chứa rất nhiều tinh dầu với nhiều thành phần đặc biệt quan trọng:  alkaloid, b-pinen và d-terpinen, d-a-phellandren, d-a-dihydrocarvol cùng với  4-caren, 4-terpinol. Ngoài ra mắc khén Tây Bắc có chứa dl-carvotanacetone và các hoạt chất kháng khuẩn. Không chỉ được dùng làm gia vị mà mắc khén còn dùng làm thuốc.

Làm gia vị: Với hương vị vô cùng đặc biệt, mắc khén được sử dụng làm gia vị cho hầu hết món ăn nơi đây. Chú ý cho lượng vừa đủ bởi nhiều sẽ bị đắng.

+ Món nướng: Người Thái Tây Bắc nổi tiếng với các món nướng ngon như pa pỉnh tộp (cá gập nướng) hay cáy pỉnh ( gà nướng) hay thịt nướng. Và đương nhiên mắc khén là không thể thiếu.

+ Món chiên: Dùng mắc khén Tây Bắc làm gia vị tẩm ướp đồ trước khi chiên rất thơm và ngon.

+ Pha nước chấm: Cho chút mắc khén vào nước chấm là đảm bảo ăn gì cũng ” hết nước chấm” theo đúng nghĩa đen.

+ Làm chẩm chéo: Thức chấm đặc biệt của người Tây Bắc không thể thiếu mắc khén đâu.

+ Tấm ướp làm các loại thịt sấy, cá sấy ( gác bếp): Những món thịt, cá gác bếp (sấy) cũng cần được tẩm ướp cùng loại gia vị đặc biệt này để làm nên mùi vị đặc trưng.

Làm thuốc: Mắc khén còn được dùng như bài thuốc dân gian giúp

• Kích thích hệ tiêu hóa, giúp ăn uống ngon miệng hơn.
• Vỏ rễ của mắc khén có màu đỏ nâu giúp trị giun, trục giun
• Vỏ thân thơm dùng để thanh nhiệt,
• Quả hạt có  thể dùng trị chứng đầy hơi, tiêu chảy, hoặc đốt lên đắp để trị thấp khớp.

Ngâm rượu: Hạt mắc khénTây Bắc khô khi dùng ngâm rượu là loại thuốc xoa bóp rất tốt giúp làm giảm  vết tụ máu, các vết bầm tím hay đau nhức xương khớp.

Hướng dẫn sử dụng mắc khén Tây Bắc.

Khi mua tại cửa hàng ( bạn tham khảo mua hàng tai Tây Bắc TV nhé: truy cập theo đường dẫn sau để xem hàng: https://taybac.tv/san-pham/mac_khen_tay_bac/ ) . Chúng tôi đã sơ chế sẵn bạn chỉ cần lấy ra và sử dụng. Rất tiện lợi đúng không. Còn nếu bạn mua quả chưa sơ chế càn làm theo các bước sau:

Bước 1:  Nhặt bỏ các cành khô lẫn ở trong quả mà bạn vừa mua về.

Bước 2:  Bắc chảo lên bếp, sau đó đợi chảo thật nóng.

Bước 3:  Cho một lượng vừa phải mắc khén  lên chảo còn đang nóng, đảo đều tay và đảo liên tục ở lửa nhỏ..

Bước 4: Sau khoảng 2 đến 3 phút, bạn  thấy mắc khén ở trong chảo bốc khói, lúc này sẽ có một mùi thơm rất dịu nhẹ thì tắt bếp.

Bước 5:  Để nguội sau đó giã hay nghiền nhỏ để dùng.

Lưu ý:

– Chỉ nên rang lượng vừa đủ. Mắc khén bột để lâu sẽ mất mùi thơm..

– Không cần nghiền mịn mà nên nghiền rối.

Gợi ý một số món ngon cùng mắc khén Tây Bắc

Cáy pỉnh: Đây là món gà nướng với mắc khén rất ngon và độc đáo. Mùi mắc khén thơm lừng quyện với vị ngọt, chắc của gà bản, chấm cùng chút chẳm chéo là đảm bảo ngon quên lối về. Bạn cần chọn những con gà ngon, chắc thịt nhưng không quá to. CHọn con khoảng 1,5 kg là ngon nhất. Tẩm ướp cùng mắc khẻn Tây Bắc và hạt dổi rồi nướng trên than hoa. Món cáy pỉnh thơm ngon đã hoàn thành rồi.

Thịt gác bếp

Tây Bắc nổi tiếng với các loại thịt và cá gác bếp như: trâu gác bếp,khô bò gác bếp, lợn bản gác bếp, cá sông Đà gác bếp…Và để làm nên món ăn đặc sản này ngoài thịt ngon cũng cần phải có gia vị đặc trưng là mắc khén. Bạn tham khảo thêm các bài hướng dẫn làm thịt gác bếp của Tây Bắc Tv nhé. Hoặc đơn giản hơn hãy nhấp vào cửa hàng Tây Bắc Tv và chọn món thịt gác bếp mà bạn yêu thích. CHúng tôi luôn dùng uy tín thương hiệu để cam kết chất lượng

Trâu gác bếp: https://taybac.tv/san-pham/thit_trau_gac_bep/

Lợn bản gác bếp: https://taybac.tv/san-pham/thit-lon-ban-gac-bep/

Khô bò Tây Bắc:https://taybac.tv/san-pham/kho-bo-tay-bac-tv/

Thịt, cá nướng Tây Bắc

Dùng mắc khén làm thịt nướng hay cá nướng giúp tăng hương vị món ăn và tốt cho tiêu hóa. Bạn chỉ cần ướp các nguyên liệu với mắc khén trước khi nướng. Rât đơn giản đúng không nào.

Làm chẳm chéo.

Mắc khén,muối, ớt rang khô rồi giã cùng nhau là ta đã có bát chẳm chéo thơm ngon. Chấm gì cũng hợp. Nhất là khi dùng cùng các món nướng.

Lưu ý: Với người cơ địa nóng, đễ nổi mụn, táo bón không nên sử dụng nhiều vì mắc khén tính nóng. Không nên dùng lượng nhiều trong món ăn sẽ khiến món ăn bị đắng.

Tây Bắc TV hiện đang cung cấp mắc khén Tây Bắc khô được sơ chế sạch sẽ với giá chỉ 35.000đ/ 100gr.

Chúc các bạn có nhiều món ăn ngon cùng mắc khén Tây Bắc nhé.

• Quyên Hoàng