Đến với Bắc Ninh, ngoài những danh lam thắng cảnh nổi tiếng như chùa Dâu hay làng gốm Bát Tràng, bạn còn có thể tận hưởng một trải nghiệm văn hóa tuyệt vời khi ghé thăm đền Đô Bắc Ninh. Đền Đô là một trong những di sản văn hóa quốc gia đặc biệt quan trọng của Việt Nam, được xây dựng từ thế kỷ thứ 11 và vẫn được bảo tồn đến ngày nay. Hãy cùng Tây Bắc TV khám phá và tìm hiểu về đền Đô Bắc Ninh qua bài viết này.
Lịch sử đền Đô Bắc Ninh
Vương triều Đinh – Tiền Lê
Đền Đô Bắc Ninh được xây dựng vào thời kỳ Vương triều Đinh – Tiền Lê (968 – 1009), khi đó là nơi cúng tổ tiên của Vua Đinh Bộ Lĩnh. Tại Thăng Long (nay là Hà Nội), Đinh Bộ Lĩnh đã tổ chức lễ phong tước Hoàng đế sau khi đánh bại các thế lực phản loạn. Sau đó, ông đã thắp nén hương tại đền Đô để cầu nguyện cho sự thịnh vượng và bình an cho đất nước. Từ đây, việc lên ngôi của các vị Hoàng đế sau này đều được tiến hành tại đền Đô Bắc Ninh.
Vương triều Lý
Đến thời kỳ Vương triều Lý, đền Đô đã được mở rộng và sửa chữa nhiều lần. Vào thế kỷ 12, Vua Lý Anh Tông đã cho xây dựng lại đền Đô theo kiến trúc đền Chế Lạc tại Hoa Lư – nơi vị vua đang cai trị. Cùng với đền Ngọc Sơn ở Hà Nội và đền Thần Kinh ở Nam Định, đền Đô là một trong những ngôi đền lớn nhất và quan trọng nhất tại địa bàn Bắc Ninh và Hà Nội.
Vương triều Trần
Vào thế kỷ 13, khi Vương triều Trần cai trị, đền Đô Bắc Ninh lại được sửa chữa và cải tạo lại một lần nữa. Lúc này, đền được chia thành ba khu vực: khu Tam giáp (tường bao), khu Trung tâm (chính điện và hậu điện) và khu ngoài (tượng đài và tường rào). Từ đây, đền Đô trở thành một trong những di tích kiến trúc lớn nhất của vương triều Trần.
Vương triều Lê – Nguyễn
Trong thời kỳ Vương triều Lê và Nguyễn, đền Đô tiếp tục được sửa chữa và cải tạo thêm. Tuy nhiên, đến thế kỷ 20, khi chiến tranh xâm lược của Pháp và Mỹ đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho đền, và nó đã bị bỏ hoang và dần dần xuống cấp. Mãi cho đến năm 1991, đền Đô Bắc Ninh mới được phục dựng lại theo kiểu cũ.
Kiến trúc đền Đô Bắc Ninh
Đền Đô Bắc Ninh có kiến trúc vô cùng đặc biệt và độc đáo, phản ánh được sự phát triển và chuyển biến của nền văn hóa Việt Nam qua các thế kỷ. Đền được xây dựng theo kiểu đền Chế Lạc, gồm ba khu vực chính: khu Tam giáp, khu Trung tâm và khu ngoài.
Khu Tam giáp
Khu Tam giáp bao gồm các tường bao và cổng chính của đền. Đây là khu vực có tính chất quốc sự, là nơi lưu giữ các biểu tượng quý tộc và những điều kiện để tổ chức lễ cúng.
Tường bao được xây dựng bằng đá hoa cương, cao 3m và dày 0,8m, được bao phủ bởi một lớp đá vôi. Các tường bao này được hình thành thành ba hình vuông, mỗi một vuông có chung một cạnh với vuông liền trước nó. Các cạnh này tượng trưng cho người thờ cúng liên tục khi đến đền Đô. Ngoài ra, trên tường bao còn có thêm những ô chữ “khắc” viết bằng đá, mang ý nghĩa bảo vệ và may mắn.
Cổng chính của đền Đô Bắc Ninh nằm ở phía nam và được gọi là “Đầu Môn”. Cổng này cao 6m, rộng 4m, hai bên trang trí bằng những hình khắc của cây nhãn và cây mai, biểu trưng cho sự phát triển và bình an. Trên cổng chính còn có hai tượng sư tử đá, biểu trưng cho sức mạnh và quyền năng.
Khu Trung tâm
Khu Trung tâm là nơi diễn ra các lễ cúng và lưu giữ các bảo vật quý giá. Ở đây có ba công đường chính, từ cổng Đầu Môn tới gác Tứ thánh, gồm các hình dáng: Huyền Vũ, Sơn Đồng, Long Không – Vương Nguyên. Các đường này được đặt tên theo nguyên tắc phong thủy của người xưa, theo hướng Tây Nam – Đông Bắc.
Phía trước khu Trung tâm là điện Thái Niên, nơi cúng bái các vị hoàng đế. Điện này được xây dựng bằng gỗ mun, có mái che bằng ngói lợp và được trang trí bằng những con rồng vàng. Điện còn được chia thành hai phòng bên trong, nơi lưu giữ các bảo vật quý giá.
Tại khu Trung tâm còn có các công đường phụ để cúng bái các vị thần linh khác như: Đông bắc là công đường Thất Quán, Tây bắc là công đường Tốt Tài, Đông nam là công đường Trung Hiếu và Tây nam là công đường Thục Lâm. Công đường Thất Quán được xem là quan trọng nhất trong các công đường phụ, nơi cúng bái các vị thần linh của đền Đô.
Khu ngoài
Khu ngoài gồm tượng đài và tường rào, được coi là khu vực dành cho khách tham quan. Tượng đài chính là một đài ngũ giác, cao 26m và gồm năm tầng. Mỗi tầng đều có hình dạng và kích thước khác nhau, biểu thị cho sự phát triển của mỗi triều đại qua các thời kỳ.
Tường rào được xây dựng quanh tượng đài và là nơi lưu giữ các tấm bia ghi chép lịch sử của đền Đô Bắc Ninh. Đây cũng là nơi để ghi nhận công lao của các vị Hoàng đế và đưa ra các thông tin về chuỗi kết nối lịch sử của đền Đô với các di tích khác trong khu vực.
Những hoạt động tại đền Đô Bắc Ninh
Đến với đền Đô Bắc Ninh, bạn không chỉ được chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo và tìm hiểu lịch sử văn hóa của Việt Nam mà còn có thể tham gia vào những hoạt động thú vị.
Lễ hội Đền Đô
Mỗi năm, vào ngày 4 tháng Giêng âm lịch (tức ngày lễ Thượng Nguyên), đền Đô Bắc Ninh lại tổ chức lễ hội nhằm tưởng nhớ công lao của các vị Hoàng đế và cầu mong cho một năm mới an lành và bình an. Những hoạt động đặc sắc như rước kiệu, hát tuồng và biểu diễn các trò chơi dân gian sẽ diễn ra trong suốt ngày hội, thu hút hàng ngàn du khách từ khắp nơi đến tham dự.
Cảnh quan và văn hóa đền Đô
Đền Đô Bắc Ninh được bao bọc bởi một khuôn viên rộng lớn, trong đó có nhiều loài cây xanh và đài sen nổi tiếng. Khuôn viên này cũng là nơi tập trung nhiều tác phẩm điêu khắc và tạo hình mang tính chất văn hóa như: Đại bồ tát Mẫu Thị, các tượng phật và các tấm bia chép lịch sử. Điểm đặc biệt là tượng phật Di Lặc đeo một chiếc mũ cao ngất vàng óng, được xem là may mắn và mang lại bình an cho khách tham quan.
Ngoài ra, bạn còn có thể tham quan các triển lãm về nghệ thuật và văn hóa truyền thống tại khuôn viên đền Đô. Các triển lãm này thường diễn ra vào dịp lễ hội hoặc các ngày lễ lớn trong năm.
Trải nghiệm nét đẹp văn hóa Bắc Ninh
Bên cạnh việc khám phá di tích lịch sử và văn hóa, bạn cũng có thể trải nghiệm những nét đẹp văn hóa độc đáo của Bắc Ninh thông qua các hoạt động như: điệu văn Quan Họ – một loại hát dân ca truyền thống của địa phương, xem múa lân hay chơi những trò chơi dân gian như kéo co hay nhảy sạp.
Những lưu ý khi ghé thăm đền Đô Bắc Ninh
- Đến đền Đô Bắc Ninh, bạn nên mặc đồng phục lịch sự và lịch thiệp, tránh mặc quần áo hay phụ kiện có in hình hoặc những bức ảnh không phù hợp với một nơi linh thiêng.
- Trong quá trình tham quan, bạn cần giữ gìn sạch sẽ và không viết, vẽ hay khắc bất cứ điều gì trên các tường, cổng của đền Đô.
- Không được để rác bừa bãi trong khuôn viên đền Đô, bạn cần giữ gìn sạch sẽ và đóng gói rác đúng cách.
> Xem thêm: Làng Tranh Đông Hồ Bắc Ninh
Kết luận
Đền Đô Bắc Ninh là một trong những di sản văn hóa quốc gia đặc biệt quan trọng của Việt Nam, mang trong mình những giá trị lịch sử, văn hóa và tâm linh vô cùng to lớn. Tại đây, bạn có thể chiêm ngưỡng kiến trúc độc đáo và học hỏi về lịch sử của đất nước, đồng thời tham gia vào những hoạt động văn hóa đặc sắc. Hãy dành ít thời gian để ghé thăm đền Đô Bắc Ninh và tìm hiểu thêm về nét đẹp văn hóa của Bắc Ninh.
Thực Phẩm Bổ Sung
Dược Liệu Tây Bắc
Dược Liệu Tây Bắc
Thực Phẩm Bổ Sung
Nông Sản - Đặc Sản Tây Bắc
